Op vrijdag 3 oktober 2025 is militair historicus Christ Klep te gast in het Kenniscafé van de Koppelkerk in Bredevoort. Hij vertelt onder meer over de potentiële gevaren van de eindeloze stroom van oorlogsinformatie die dagelijks te zien is op allerlei beeldschermen.
Door de opkomst van het internet, sociale media, smartphones en commercieel verkrijgbare satellietbeelden is er een continue stroom van oorlogsinformatie beschikbaar voor iedereen. Hoewel deze overvloed aan gegevens ongekende mogelijkheden biedt voor analyse, waarschuwt Christ Klep ook voor potentiële gevaren. Zijn de zogenoemde ‘TikTok-oorlogen’ bijvoorbeeld wel zo transparant als ze lijken?
OSINT & een ouderwetse telefooncel
We spreken van open bronnen als deze – in tegenstelling tot geheime bronnen – vrij toegankelijk zijn voor een breder publiek. Te denken valt aan sociale media, commerciële satellieten, overheidsdocumenten, literatuur, wetenschappelijk onderzoek, jaarverslagen, enzovoort. Open bronnen kunnen worden gebruikt voor open source intelligence (OSINT), waarbij informatie uit deze bronnen wordt verzameld en geanalyseerd. Het gaat daarbij niet alleen om tekst, maar ook om foto’s, video- en audiofragmenten. Open bronnen gebruiken om inlichtingen te verzamelen is uiteraard geen nieuw fenomeen. Zo snuffelde een Poolse inlichtingenofficier in Den Haag tijdens de Koude Oorlog kranten en tijdschriften door op zoek naar militair bruikbare informatie. Enigszins gefrustreerd meldde hij aan Warschau dat er weinig waardevols te ontdekken viel. Toen duikelde hij in een telefooncel een vergeten militaire identiteitskaart op, die de opgetogen officier onmiddellijk naar zijn bazen stuurde.
Gevaren
OSINT kent echter ook nadelen. Wie OSINT gebruikt, maakt zich bewust of onbewust afhankelijk van techbedrijven, die maar al te graag een graantje meepikken. Neem bijvoorbeeld Elon Musk. Het Oekraïense leger maakte dankbaar gebruik van satellietconstellatie Starlink voor communicatie en het lokaliseren en uitschakelen van militaire doelen. Dat laatste was echter – zo beweerde Musk na enkele maanden – niet de bedoeling; Starlink was alleen bedoeld voor civiele doeleinden. Musk dreigde de dienst stop te zetten, wat uiteraard tegen het zere been was van de Oekraïners. Met name de Oekraïense ambassadeur in Duitsland reageerde behoorlijk geprikkeld: “Rot op is mijn zeer diplomatieke antwoord aan jou [Musk].” Andere serieuze problemen met OSINT raken het oorlogsrecht. Wanneer een burger bijvoorbeeld met een smartphone beelden schiet van de vijand, neemt diegene dan niet actief deel aan militaire operaties? Verschillende keren doodden Russische militairen Oekraïense burgers die militair materieel hadden gefotografeerd. Nog een bezwaar hangt samen met een bekend fenomeen in de digitale wereld: stop er troep in, en er komt troep uit. De explosie aan open bronnen biedt een haast oneindig aantal mogelijkheden tot manipulatie, bedrog en nepnieuws.
Christ Klep ©PR Type uw postcode en druk op de knop om een persoonlijke routeplanning in een nieuw venster te openen.
Toevoegen aan agenda